Política lingüística española no ensino das linguas oficiais

Ola a tod@s!

 Para esta publicación quixen escoller un tema quizáis delicado, pero creo que moi importante, a ausencia das linguas cooficiais do estado español nas Escolas Oficiais de Idiomas (salvo casos excepcionais como Madrid ou Barcelona). Con esta reflexión procuro animarvos, como público a quen se dirixen os servizos públicos (valga a redundancia), a demandar o dereito que, considero, deberíamos ter a desfrutar das linguas que o estado en que nos vemos inseridos recoñece como propias.

Tal e como indican os nosos apuntamentos, o Marco Común Europeo de Refrencia de Linguas, guía para o ensino de linguas nas EOIs: “Describe de forma integradora lo que tienen que aprender a hacer los estudiantes de lenguas con el fin de utilizar una lengua para comunicarse, así como los conocimientos y destrezas que tienen que desarrollar para poder actuar de manera eficaz. La descripción también comprende el contexto cultural donde se sitúa la lengua”. E a raiz desta cita eu pregúntome, non é igual de importante coñecer as linguas e culturas diferentes á nosa dentro e fora das fronteiras do estado? Os centros de ensino secundario inclúen a opción para a nosa mocidade de formarse en ata dúas linguas estranxeiras, pero nunca se contempla a posibilidade de que para, por exemplo, unha estudante galega, o euskera poida ser unha lingua estranxeira digna do seu interese, e que talvez debese ter o dereito a aprendela a través dos servizos públicos. Se o estado español reivindica na súa constitución unha pretensa unidade entre comunidades que poden ter linguas e culturas diferentes, creo que debería ser esencial para a súa cidadanía o coñecemento desas diferentes linguas e culturas para, como sinala o MCER, facilitar a comunicación, e, engado eu, a convivencia.

A propia idea base da creación do MCER é, como vimos nas aulas, facilitar a mobilidade en Europa, e parece incrible que resulte máis fácil aprender catalán en Alemaña do que en calquera autonomía española, demostrando que talvez aqui valoremos menos, en certa medida, as diferentes culturas con que convivimos do que aquelas sociedades externas que as descobren cando nos visitan.

Poño o exemplo do catalán porque no meu caso particular foi unha lingua ca que convivín na miña infancia e cuxo estudo non puiden retomar ata a universidade (grazas ao centro de linguas modernas da USC) en canto que si puiden desfrutar do estudo de linguas moito máis "distantes" coma o ruso, moito máis cedo na miña vida. E a pesar de valorizar enormemente as posibilidades que nos abre unha lingua moi distinta á nosa, paréceme moi triste que non sexa igual de valorizado o coñecemento dos nosos propios veciños.

Cunha ferramenta coma o MCER e unhas institucións coma as EOIs considero que poderíamos contribuír enormemente ao crecemento da convivencia democrática no estado español. E creo que é unha reflexión en consonancia coas novas propostas lexislativas en materia educativa, por exemplo a liberdade de escolla da lingua vehicular na educación para as comunidades autónomas:

Tamén, despois de entrar no referido coñecemento das linguas cooficiais, creo que o MCER, como ferramenta esencial para o ensino de linguas, pode ter un papel moi relevante na preservación de linguas non oficiais que tamén son propias de diferentes pobos que conforman o noso estado.

Así, do mesmo xeito que o asturiano truinfou recentemente na súa loita polo recoñecemento oficial (do que xa gozaba por exemplo en Portugal a súa variante mirandesa), o aranés desfruta do mesmo en toda Cataluña dende hai varios anos. Pero sabemos que se trata, no caso desta última, dunha lingua minoritaria cuxa protección non pasa unicamente pola oficialidade, senón esencialmente polo seu uso e ensino, motivo polo cal a comunidade de Cataluña reclama cada vez máis docentes desta lingua, daí o papel esencial do MCER como ferramenta para garantir ese ensino, que se espera garantirá á súa vez a pervivencia da lingua. Debemos lembrar, nesta liña, o caso do gaélico irlandés, con esta ligazón a unha entrada interesantísima dun blogue externo a esta materia que vos deixo aqui, e que explica como a recuperación dunha lingua que se daba por moribunda pasou esencialmente pola aprendizaxe da mesma por persoas para quen era unha lingua estranxeira, por culpa da aculturación provocada pola substitución lingüística imposta en Irlanda polo rexime colonizador inglés. 

Por isto considero esencial entender a utilidade de ferramentas coma o marco para o ensino de linguas á hora de colaborar na preservación de patrimonio lingüístico e cultural. Como ben exemplifica a metáfora de Noam Chomsky para defender e universalidade da linguaxe humana, que di que se un alieníxena viñese á Terra pensaría que todos falamos dialectos da mesma lingua, este patrimonio, embora diverso, debémolo entender coma propiedade de tod@s, e por tanto, coma responsabilidade colectiva a súa protección. 

Na miña opinión, a nivel indivivual, a mellor colaboración que podemos ofrecer é aprendermos e usarmos todas as linguas posibles.